Bosna-Hersek
51.197 km karelik bir yüzölçümüne sahip Bosna-Hersek Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar olmak üzere üç etnik gruba ayrılır. Bunun yanı sıra ülke yine kendi içinde Bosnalı ve Hersekli olarak da ikiye ayrılmaktadır. Bosna ülkenin kuzey bölgesidir. Hersek ise ülkenin güney bölgesi olarak geçmektedir. 1991 yılında yapılan nüfus sayımında ülke nüfusu 4.354.911 iken, bu sayının 2013 yılında yapılan sayımda geçen 22 yıllık zaman diliminde artan göç oranı ve savaşlarda verilen kayıplara bağlı olarak 3.800.000 kişiye düştüğü söylenmektedir.
Bosna-Hersek komünizmin etkilerinden yeni yeni kurtulmaya başlayan bir ülkedir. Şehirlerdeki savaşın etkileri silinmiyor, duvarlardaki mermi izlerinin hâlâ duruyor olması, yeni doğacak olanların, gençlerin tarihlerini unutmaması içindir. Milijacka Nehri ile çevrelenmiş başkent Saraybosna’daki İkinci Dünya Savaşı’nı simgeleyen ve gece gündüz yanan ‘Sönmeyen Ateş Anıtı’; iç savaş zamanında yapılanUmut Tüneli; Birinci Dünya Savaşı’nın ilk izlerinin bulunduğu Latin Köprüsü; 1992 yılındaki iç savaşta Sırp milliyetçileri tarafından yakıldıktan sonra restore edilip tekrar halka açılan ve ülkenin en önemli ulusal arşivine sahip Viyeçnitsa Kütüphanesi; Neratva Nehri üzerinde yer alan ve UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’nde bulunan Mostar Köprüsü; 1895’ten bu yana Bosna halkının inadını simgeleyen, milli bir sembol haline gelen ve 1997’den beri restoran olarak hizmet veren Inat Kuca Evi; denize kıyısı olan Neum şehri; Kravitse Şelaleleri Bosna-Hersek’de görülmesi gereken yerlerdir.
Avrupa’nın en egzotik ve homojen müziği olarak adlandırılan Balkan müziğine Bosna-Hersek’in farklı milletlere ev sahipliği yapan bir ülke olmasının etkisi de yadsınamayacak derecede büyüktür. Dünyaca ünlü müzisyen Goran Bregović bu topraklarda yetişmiş bir sanatçıdır.
Bosna-Hersek’ in Başkenti, Şehirleri ve Bölgeleri
Bosna-Hersek’in başkenti Saraybosna’dır. Saraybosna dışında bilinen diğer önemli şehirleri ise köprüsüyle ünlü olan Mostar, Banja Luka, Trebinje, Bihac, Neum, Travnik, Medjurgorje, Tuzla, Srebrenitsa ve Prijedor’dur.
Bosna-Hersek Nerededir?
Güneydoğu Avrupa’da bulunan Bosna-Hersek, kuzeyden ve batıdan Hırvatistan, doğudan Sırbistan, güneyden Karadağile çevrilidir. Güney bölgesinde Adriyatik Denizi’ne 20 km’lik bir kıyısı vardır. Avrupa kıtasının güneydoğusu, İtalyan Yarımadası’nın doğusu, Anadolu’nun batısı ve kuzeybatısında bulunan; Balkan ülkelerinden biridir.
Bosna-Hersek’e Ne Zaman Gidilir?
Bosna-Hersek, dört mevsimi de yaşayan bir ülkedir. Ancak kış ayları iç titreten bir soğuk, yaz aylarında da ter döktüren bir sıcakla karşılaşabilirsiniz. Dolayısıyla daha ferah ve rahat bir gezi için Bosna-Hersek’e sonbahar ya da ilkbahar mevsimlerinde gidilmesi önerilmektedir.
Kayak mevisimi ocak-mart ayları arasında kendini göstermektedir. Bu aylarda özellikle Bjelasnica, Igman ve Jahorina dağları kayak yapmak için oldukça elverişli olmaktadır.
Ağustos ayında ise Banja Luka’da düzenlenen Banja Luka Yaz Oyunları’nda farklı ülkelerden gelen ziyaretçiler ve sanatçıların katılımıyla tiyatrolar, şiir geceler, konserler düzenlenmektedir.
Bosna-Hersek Kültürü
Boşnaklar (%46, 1) Sırplar (%37,9) Hırvatlar (%14,6) Bosna Hersek’in farklı etnik gruplarını ve kültürünü oluştururlar. Bu durum sosyal ve kültürel alanda da çeşitlik sağlamıştır. Boşnaklar kültür ve geleneklerine çok bağlıdır ve kendilerine has özellikleri vardır. Örneğin kahveyi lokumsuz içmezler, misafirliğe giderken kesme şeker götürürler, akordeon onlar için vazgeçilmezdir ve inatlarıyla meşhurdurlar. Sırplar Boşnaklara göre daha içlerine kapanık özellikleriyle bilinirler, çok fazla dışarı çıkmazlar, milliyetçilikleriyle ön plandadırlar.
Özellikle Saraybosna ve Mostar’da Osmanlı’nın izlerine daha çok rastlanmaktadır. Eski Ortodoks Kilisesi, Gazi Hüsrev Bey Cami, aynı zamanda bir sinagog olan Bosna Hersek Yahudiler Müzesi ve Saraybosna Katolik Katedrali gibi farklı dinlerin ibadethaneleriyle Bosna-Hersek gezginler tarafından fazlasıyla ilgi görmektedir.
Bosna-Hersek Mutfağı
Bizans, Osmanlı, Batı Avrupa etkilerini harmanlayan bir ülke olması Bosna Hersek’in mutfak kültürüne de oldukça büyük bir katkı sağlamıştır.
Saraybosna usulü köfte olan Cevapi, bir hamur çeşidi olan Pita, Boşnak Böreği, İtalyan ravolisini andıran Klepe, yöresel bir lezzet olan Bey Çorbası, içine beyaz şarap eklenerek yapılan et ve farklı sebzelerden oluşan Bosanski Lonac Bosna-Hersek mutfağının öne çıkan lezzetleri arasındadır.
Bosna Hersek’ten Alınacak Hediyeler
Gittiğiniz yere özgü bir şeyler satın almak, o ülkeye dair edindiğiniz hatıraların her daim canlı kalmasını sağlayacaktır. Saraybosna’ya gittiğinizde alışveriş için Başçarşı’ya gidebilir burada bakır ve gümüş işlemecileri izleyebilir; daha sonrasında satın alma imkânına sahip olabilirsiniz. Gıda alışverişi için Telali Pazarı; kıyafet, müzik ürünleri gibi çeşitler için Sirano Pazarı’nı tercih edebilirsiniz. Yine Saraybosna’da bulunan Ciglane Pazarı ise ikinci el ürünlerden giyime, giyimden gıda ürünlerine kadar her şeyin bulunabileceği şehrin en büyük pazarıdır.
Eğer Mostar’daysanız, Eski Pazar’a giderek terzi, ayakkabıcı, kuyumcu, bakır ve gümüş işlemecilere uğrayabilir; alışveriş seçeneklerine göz atabilirsiniz.
Bosna Kahvesi, kanaviçe, tahta kaşıklar da Bosna Hersek kültürüne özgü olarak satın alabileceğiniz seçeneklerdir.
Bosna-Hersek’in Festivalleri
Farklı halklarının birlikte yaşamasının üzerinde büyük etkisi olan Bosna-Hersek için festival zamanları da çok çeşitli ve gelişmiştir. Tiyatro, müzik, sinema, çocuk ve geleneksel festivalleriyle vatandaşlarına ve turistlere farklı festival tatları yaşatan ülkenin başlıca festivalleri şöyledir:
· Bosna Hersek’te yaşanan savaşa tepki olarak 1995 yılında başlayan Saraybosna Film Festivali, ülkenin en önde gelen festivali sayılmaktadır. Temmuz ve ağustos ayları arasında düzenlenmektedir.
· 1997 yılından beri düzenlenen ve uluslarası bir festival olan Saraybosna Caz Festivali her yıl kasım ayında farklı milletlerden sanatçıları bir araya getirmenin yanı sıra yeni yeteneklere de bir kapı açar.
· 2004 yılından beri düzenlenen ve Bosna-Hersek’in her yerinden yaklaşık 40 bin çocuğun katıldığı Çocuk Festivali‘nde eğlence ve eğitim odaklı atölyeler, oyunlar, dans performansları ve daha birçok etkinliğin düzenleniyor. Festival,Güneydoğu Avrupa’nın en kapsamlı çocuk festivaliolarak bilinmektedir.
· Ağustos ayında Kastel Kalesi içinde düzenlenen Banja Luka Yaz Oyunları farklı ülkelerden gelen ziyaretçilerin katılımıyla gerçekleşmekte ve festival boyunca çeşitli konser, şiir geceleri, tiyatro oyunları gibi pek çok etkinlik düzenlenmektedir.
· Bosna-Hersek’in eski geleneklerini sunan Kozara Etno Festivali temmuz ayının başında yapılmakta ve 2 gün sürmektedir.
· 1960 yılından bu yana düzenlenen ve Güneydoğu Avrupa’nın en seçkin tiyatro festivali olan Uluslarası Tiyatro Festivali Mess her yıl sonbaharda Saraybosna’da ziyaretçilerini ağırlamaktadır.
Bosna Hersek’teki Tatiller / Bayramlar / Önemli Günler
· Bağımsızlık Günü (1 Mart)
· İşçi Bayramı (1 Mayıs)
· Devlet Günü (25 Kasım)
· Ramazan ve Kurban Bayramı
Bosna-Hersek’te İklim ve Hava Durumu
Balkanların batısına hâkim olan iki büyük iklim bölgesinin arasında yer alan Bosna-Hersek’te ağırlıklı olarak karasal iklim yaşanır. Fakat ülkenin güneybatı kısmında ve Neretva Vadisi’nde Akdeniz ikliminin etkileri görülmektedir.
Bosna-Hersek’in Kısa Tarihi
Akdeniz’e kıyısı olan birçok ülke gibi Bosna-Hersek de tarihteki ilk yerini Roma İmparatorluğu hâkimiyeti altında almıştır. İmparatorluğun çöküşünden sonra bir süre Macarlar ve Sırplara karşı savaşmıştır. 1463 yılında Osmanlı’nın idaresine geçen Boşnaklar, böylelikle İslam dinini de benimsemiş olmuşlardı. 1986-1992 yılları arasında yaşanan kanlı iç savaşların sonrasında Yugoslavya parçalandı. Daha sonra da Slobadon Miloşoviç‘Büyük Sırbistan’ kurma hayalleriyle büyük bir katliam gerçekleştirdi.
Bosna-Hersek’in Ekonomisi
Çevresinde bulunan diğer sosyalist ülkelerle karşılaştırıldığında Bosna-Hersek, diğerlerine göre metalürji ve kimya sanayisi bakımından daha gelişmiştir. Ancak buna rağmen günümüzde, yaşanan savaşlar nedeniyle pazar kayıpları, sanayi tesislerinin görmüş olduğu zarar ve tesislerden çalınan makinelerden dolayı ülkenin sanayiye dayalı ekonomik yapısı büyük oranda bozulmuştur. Günümüzde %65,6 oranıyla hizmet alanındaki faaliyetleri birinci sıradadır. Hizmet sektörünü ise %26,5 sanayi ve %7,6 ile tarım sektörü izlemektedir.
Bosna-Hersek’te Konuşulan Diller
Boşnak, Sırp ve Hırvat olarak üç etnik gruba ayrılan Bosna Hersek’in resmi dilleri; Boşnakça, Sırpça ve Hırvatça’dır. Bu dillerdeki birçok kelime Çekçe ve Slovakça ile hemen hemen aynıdır. Uluslararası bir toplum olmasının vermiş olduğu getiriyle İngilizce neredeye ikinci dil haline gelmiştir.
Boşnakça bazı kelimeler;
Hvala: Teşekkürler
Nema na cemu: Bir şey değil
Dobro dosli: Hoşgeldiniz
